Mechanizmy kontroli umysłu cechujące destrukcyjne sekty można zaobserwować nie tylko w odizolowanych od świata, mrocznych wspólnotach. W dzisiejszych czasach grupy destrukcyjne mogą na pierwszy rzut oka nie wzbudzać niczyich podejrzeń, nie wywoływać dreszczy niepokoju. Wśród grup destrukcyjnych wyszczególnić można:
- Grupy religijne
- Grupy parareligijne
- Grupy sprzedażowe (np. MLM’y)
- Grupy coachingowe
- Sekty terapeutyczne
- Ruchy przykościelne
- Nowe ruchy religijne
- Społeczności influencerów duchowych
- Grupy sportowe
Nie oznacza to, że każda społeczność parareligijna albo terapeutyczna nosi znamiona sekty. Istnieją też takie grupy destrukcyjne, których nie da się jednoznacznie przypisać do żadnej z wyżej wymienionych kategorii. Kluczowymi cechami takich dysfunkcyjnych społeczności jest wyraźna hierarchia i przywództwo, izolacja od świata zewnętrznego i kontrola jakiej poddawani są poszczególni członkowie. Steven Hassan opracował model BITE, w którym wyróżnił cztery obszary kontroli umysłu charakterystyczne dla sekt[1].
| Kontrola zachowania | Kontrola informacji | Kontrola myśli | Kontrola emocji |
| Decydowanie o miejscu zamieszkania danej osoby. Kontrola ubioru. Wpływanie na to z kim członek grupy wchodzi w relacje romantyczne. Regulowanie diety i czasu na sen. Tworzenie zależności finansowej. Wymaganie poświęcania znacznej ilości wolnego czasu na sprawy związane z grupą. Wymaganie zgody przy podejmowaniu ważnych decyzji. Nakaz dzielenia się swoimi myślami z przełożonymi. Kary i nagrody. Zniechęcanie do indywidualizmu. Występowanie sztywnych zasad. Wymaganie posłuszeństwa i zależności. | Oszukiwanie, wprowadzanie w błąd, nieudzielanie wszystkich informacji lub zniekształcanie ich. Zniechęcanie do czytania książek, artykułów które nie są dostarczane przez grupę. Ograniczanie kontaktów z byłymi członkami. Zakaz zapoznawania się z informacjami krytykującymi grupę. Zarzucanie członków tyloma zajęciami, że by nie mieli czasu myśleć. Uzyskiwane informacje zależą od pozycji w hierarchii. Przełożeni decydują komu i jakich informacji udzielić. Zachęcanie do szpiegowania i donoszenia na innych członków grupy. Propaganda w postaci wewnętrznych publikacji lub cytowania źródeł spoza grupy w sposób, który wypacza pierwotne założenie cytowanych. Wykorzystywanie wiedzy zdobytej podczas spowiedzi do manipulacji; brak rozgrzeszania. | Należy przyjąć i nie poddawać w wątpliwość doktryny grupy. Myślenie czarno-białe („my” i „oni”, „dobro” i „zło”). Specyficzny język grupy, wypaczanie znaczeń poszczególnych słów. Odrzucanie krytycznego myślenia, zachęcanie tylko do „dobrych” myśli. Używanie medytacji, śpiewu, modlitwy, „mówienia językami”, żeby wyłączyć myśli. Każdy inny system wierzeń jest uznawany za zły. | Zawężanie uczuć danej osoby. Wywoływanie poczucia winy w sytuacjach nieadekwatnych. Wywoływanie lęku na przykład przed końcem świata, przed ludźmi z poza grupy, przed usunięciem ze społeczności. Wywoływanie skrajnych emocji (huśtawka). Wymaganie publicznego wyznawania grzechów. Wmawianie, że tylko w grupie można osiągnąć prawdziwe szczęście. Straszenie konsekwencjami opuszczenia grupy takimi jak np. brak zbawienia, choroba, klątwa, ostracyzm. Brak akceptacji słabości. |
Jeżeli ty, lub ktoś z twoich bliskich należy do grupy stosującej przynajmniej część z wyżej wymienionych technik psychomanipulacji, to istnieje duża szansa, że społeczność ta nosi znamiona sekty. Wszystkie osoby zmagające się z tym doświadczeniem mogą z skorzystać z naszej darmowej grupy wsparcia.
- [1] Hasan, S. (1997). Psychomanipulacja w sektach. Ravi reportaż.